Villibráð

Scroll To Matarauður Íslands

Lax og silungur

Matarauður Íslands
775

Láta hvern renna sínum öngli sem hann vill

Ísland er paradís stangveiðimannsins. Af villtum laxi er gnótt á Íslandi. Landið er frægt fyrir laxveiðiárnar sínar og hingað koma erlendir veiðimenn til veiða, sumir árlega. Það voru einmitt sportveiðimenn frá Bretlandseyjum sem fyrstir kynntu Íslendinga fyrir stangveiði. Lax og silungur hafði verið nytjaður með hefðbundnum hætti allt frá landnámi. Nú eru flestar ár á Íslandi aðeins nýttar til sportveiði.

Í dag er lax- og silungseldi vaxandi framleiðsla á Íslandi. Laxfiskar á borð við bleikju, regnbogasilung og lax innihalda mikið magn af omega-3 fitusýrum sem hafa jákvæð árif á heilsu manna.

 

Fersk bleikja

Til eru sögur af hamskiptum margra goða en Loki Laufeyjarson var þeirra duglegastur og hugmyndaríkastur. Hann gat brugðið sér í líki dýra, manna og trölla án þess að blikna. Eitt sinn þegar hann var búinn að fá öll goðin upp á móti sér breytti hann sér í lax og stökk út í á til þess að fela sig.

Gylfaginning

Laxveiði á Íslandi hefst 1. júní ár hvert. Það er sannkallaður hátíðisdagur. Lax er frábært hráefni sem nýtist í margskonar matargerð. Þessi feiti, glæsilegi fiskur tekur vel við steikingu og er svo góður því sem næst spriklandi upp úr vatninu en hann er viðkvæmur hvað varðar geymslu í frysti til lengri tíma og því best að matreiða hann glænýjan. Gott er að búa til súpu úr beinunum og hausnum.

Silungur er samheiti fyrir urriða og bleikju, hvort sem er staðbundin eða sjógengin afbrigði sem oftast eru kölluð sjóbirtingur og sjóbleikja. Aðgangur býla að silungavötnum og ám hefur ævinlega verið mikil búbót. Spyrji maður fullorðna Mývetninga hvað hafi verið í matinn í æsku þeirra segja þeir: Silungur og aftur silungur.  Siginn, saltaður og reyktur.  Reyktur við tað, sprek og fjalldrapa. Á hótelinu í Reynihlíð hefur um all langt skeið verið boðið upp á t.d. hverabrauð með reyktri Mývatnsreyð.  Það er gert þótt varla hafi veiðst branda úr Mývatni síðustu árin, allur silungur kemur úr eldi frá Húsavík og nágrenni, en með því að reykja hann í sveitinni við þær aðstæður sem þar hafa tíðkast um aldir má segja að hægt sé að horfa í gegnum fingur sér.

Urriði getur bæði lifað í fersku vatni og sjó en hrygnir þó ávallt í fersku vatni. Urriði sem gengið hefur í sjó nefnist sjóbirtingur (sjóurriði, birtingur).  Urriða er að finna í öllum landshlutum en er algengastur í ám um sunnan- og vestanvert landið, þar sem gætir hlýsjávar. Í Vestur-Skaftafellssýslu er hann víðast ríkjandi tegund í ám, sem er sérstætt, því í flestum ám eru bleikja eða lax ríkjandi tegundir. Bleikja býr yfir mikilli aðlögunarhæfni og getur hrygnt bæði í stöðuvötnum og straumvatni.  Hún getur annars vegar lifað staðbundin í ferskvatni eða gengið árlega til sjávar yfir sumartímann.

Lax og silungur er hægt að borða hráan eins og í sushi, það er hægt að grafa flökin, reykja þau, grilla, steikja eða sjóða eða elda í ofni. Sjaldan er lax eða silungur soðinn í dag, nema helst í súpu þótt slíkt hafi verið almennt hér áður og fyrr. Laxa- og silungshrogn eru mikið lostæti og seld bæði á innanlands og utanlands markað.

Rjúpur, endur, gæsir

Rjúpa. Ljósmynd frá fuglavernd.is
784

Ísland er víðáttumikið land og bithagar miklir. Því má finna nokkuð stóra stofna villibráðar. Farfuglar eins og gæsir eru vinsæl villibráð en þær hafa verið veiddar frá alda öðli. Rjúpur, endur og sjófuglar eru veidd, sem og hreindýr. Hefð var og er enn að hafa rjúpu sem jólamat fyrir norðan. Einnig er hún borðuð víðar á landinu á jólum.

Áður fyrr voru veiðar stundaðar við hliðina á bústörfum og fengurinn jafnan gott búsílag en nú eru veiðarnar orðnar frístundaveiðar og villibráðin er borðuð sem sparimatur. Vinsælt er að efna til villibráðarveislna þar sem borðin svigna undan dýrindis réttum.

 

Hreindýr

Hreindýr
984

Slæmt er að hafa allt á hornum sér

Hreindýr voru flutt til landsins á 18. öld og núverandi heimkynni þeirra eru á Austurlandi. Hreindýr eru harðger og vel til þess fallin að lifa af við íslenskar aðstæður. Dýrin eru öll villt en árlega er veitt tiltekið magn stofnsins. Kjötið er afskaplega meyrt og bragðmilt og ber keim af þeim villigróðri sem dýrin éta. Það þykir eftirsóknarvert að komast á veiðarnar og hreindýrakjöt er eitt dýrasta kjöt sem finna má á Íslandi.

Áður fyrr voru veiðar stundaðar við hliðina á bústörfum og fengurinn jafnan gott búsílag en nú eru veiðarnar orðnar frístundaveiðar og villibráðin er borðuð sem sparimatur. Vinsælt er að efna til villibráðarveislna þar sem borðin svigna undan dýrindisréttum.